Afscheid nemen als er een pandemie in de weg staat
Coronapatiënten overlijden dezer dagen alleen in het ziekenhuis. Maar ook uitvaarten mogen enkel nog in beperkte kring gebeuren. Hoe kunnen nabestaanden dan in deze tijden nog rouwen? ‘Het schuldgevoel is enorm.’
“Laat mij eerlijk zeggen dat het er triestig aan toe gaat.” Begrafenisondernemer Stefaan Romeyns uit Brakel probeert de regels om de coronaverspreiding tegen te gaan zo goed mogelijk na te leven. Maar die leggen een tragische laag over een anders somber gebeuren.
“Goede vrienden mag je al niet uitnodigen”, zegt Romeyns. “Ik hoor wel eens dat mensen vragen waarom ze nog rouwbrieven zouden sturen. Ook als je met grote families zit met zeven of acht broers is het niet evident. De mensen krijgen de tijd dus niet om dit goed af te sluiten. Want pas na een begrafenis kan een rouwproces eigenlijk maar beginnen.”
Livestream
Bij de twintig personen die nu nog een begrafenis mogen bijwonen, zijn ook al de begrafenisondernemer en zijn personeel inbegrepen. Familieleden mogen enkel komen als ze tot de eerste lijn behoren: partner, ouders, kinderen, kleinkinderen, broers en zussen. Neven en nichten mogen al niet meer. En dat geldt voor alle begrafenissen die tijdens de lockdown doorgaan.
Om dat te ondervangen doet Romeyns een beroep op technologie. Hij heeft 360-graden-camera’s waarmee hij de plechtigheid kan livestreamen. “Op die manier zijn alle nabestaanden er toch een beetje bij”, zegt hij. “Maar dat ze niet fysiek aanwezig kunnen zijn, blijft toch een raar iets.”
Experts maken zich al langer zorgen om de mentale gevolgen die deze crisis zal hebben. De personen die overlijden, moeten dat nu vaak alleen doen, omdat Covid-patiënten geen bezoek kunnen ontvangen. “Je hoort dan van cliënten: ‘Ik was er niet en ik heb hen in de steek gelaten’”, zegt rouwexperte Katrijn Desteghe, die nabestaanden begeleiding biedt. “Dat schuldgevoel is enorm aanwezig.”
Bij Desteghe kwam deze week nog een vrouw aankloppen, wiens schoonmoeder overleden was aan het virus. Haar schoonmoeder, een tachtiger, was een enorm warme lieve vrouw geweest, vertelde de vrouw, die dan uiteindelijk in eenzaamheid moest sterven. “Voor mijn cliënte was het pure horror”, zegt de rouwexperte. “Bij de mensen die overlijden aan corona ziet het lichaam enorm af en de vrouw zag er opgezwollen uit. Normaal raden we aan om beelden te maken bij de laatste momenten, maar daar gaat dat dus niet.”
Voor het zorgpersoneel heeft klinisch psycholoog Manu Keirse (KU Leuven) die gespecialiseerd is in rouwverwerking, ondertussen al tips opgesteld voor hoe ze de familie kunnen helpen. Die heeft hij in een nota bezorgd aan woonzorgcentra, ziekenhuizen en uitvaartcentra. Zorgverleners toch nog een paar belangrijke zaken doen om hun rouwproces te helpen.
“Schrijf in een paar zinnen op hoe de laatste momenten van een persoon geweest zijn”, zegt Keirse. “En vraag: welke boodschap kan ik nog overbrengen aan jouw familie? Dat zijn kostbare geschenken, waar mensen kracht uit kunnen putten. Een brief bijvoorbeeld, heeft ook nog het voordeel dat ze die later op eenzame momenten kunnen teruglezen.”
Maatschappelijk ritueel
Want dat is het. Nabestaanden kunnen niet zomaar bij familie of vrienden langsgaan. En ouderen, die bijvoorbeeld hun partner of een vriend verloren hebben, mogen ook geen bezoek krijgen. Dan moet er alles aan gedaan worden om het isolement te doorbreken. O’Revoir, de organisatie waar Desteghe werkt, heeft ook de campagne #rouwenisliefde lopen om online rouwkaarten door te sturen.
“Rouwen is normaal een sociaal gebeuren”, zegt Keirse. “Een begrafenis is een maatschappelijk ritueel om een persoon bij te staan in zijn of haar verdriet. Maar nu wordt iedereen noodgedwongen in de eenzaamheid geduwd. Daarom is het ook belangrijk om mensen erop te wijzen dat ze na de coronacrisis nog een plechtigheid kunnen doen. We moeten die optie echt aanreiken.”
--
Yannick Verberckmoes
Comments